Seçimlerimizi Kimler Kontrol Ediyor?- Dürtme (Nudge) Teorisi
Sizce yaptığınız seçimleri siz mi kontrol ediyorsunuz? Size bu seçim ortamını oluşturan herhangi bir güç var mı? Seçimlerinizin en doğru karar olduğunu mu düşünüyorsunuz?.. İşte tüm bu sorular bizi dürtme teorisi (nudge theory) kavramına götürüyor.
Dürtme Teorisi Nedir?
Dürtme teorisi, seçim mimarisi olarak bilinmektedir. Ayrıca seçeneklerin nasıl sunulacağını planlayarak insanların seçimlerine yön verme olarak da tanımlanmaktadır. Bu kavram, Richard Thaler ve Cass Sunstein tarafından 2008 yılında 'Dürtme: Sağlık, Zenginlik ve Mutlulukla İlgili Kararların İyileştirilmesi' adlı kitaplarında tanıtılmıştır. [1]
Dürtme teorisi, insanları motive etmek veya değiştirmek için dramatik bir etkiye sahiptir. Ancak insanların davranışlarını doğrudan etkilemek yerine dolaylı olarak teşvik edici yollara başvurulmalıdır.
Dürtme teorisinin en önemli noktası, bir insanın seçim özgürlüğünü devam ettirebilme ve aldığı kararların kontrol altında olduğunu hissetmesidir. Mesela bu teori, bir müşteri veya bir toplum üzerinde uygulanabilir.
Nudge Teorisinin merkezinde, insanlara tasarlanmış seçenekler sunarak hem doğru şekilde düşünmelerini hem de daha iyi karar verebilmelerine yardımcı olmak vardır.
Seçimlerimiz Bize Mi Ait?
Gelin bu soruya bir araştırma üzerinden cevap verelim.
- Thaler ve Sunstein bu konuyu bir öğrenci yemekhanesi örneğiyle açıklamıştır. Öğrenci yemekhanesinin müdürü yemek seçimlerinin aslında yemeklerin dizilişiyle ilgili olduğunu fark eder. Bundan sonra da yemekhanedeki yiyeceklerin dizilişini öğrencilere fayda sağlayacağını düşündüğü sisteme göre hazırlar. Bu sayede öğrencilerin daha çok meyve ve sebze tüketmelerini sağlamak adına bunları daha dikkat çekici yerlere yerleştirirken; hamburger, kızartma ve tatlıları geri plana koyarak onların tüketiminin azaltılmasını sağlarlar.[2]
Kısacası, Thaler’ın dediği gibi, insanların hayatlarını iyileştirmek için onları doğru seçimlere doğru dürtmemiz gerekir.[1]
Dürtülerin Ürün Seçimlerine Etkileri
Fiyat Etiketleri Önemlidir
Alışveriş yapan kişi, fiyat etiketine sahip olan bir ürünü fiyat etiketine sahip olmayan ürüne göre seçme olasılığı daha fazladır. Çünkü üründeki etiket tüketiciye daha güvenli bir ürün imajı verir ve ona göre alışverişini yapar.
Tabela Yardımcı Olur
Teşvik edilecek yiyeceklerin dikkat çekici resimleri, alışveriş yapan müşterilerin ürün seçimlerinde etkilenmelerine neden olabilir.
Bolluk Önemlidir
Gıdaların bol gösterilmesi daha fazla seçim yapılmasına yol açar. Örneğin taze ürünlerin tamamen dolu gibi görünen kaplarda sergilemek müşterinin ilgisini çekebilir ve ürünü almaya teşvik edebilir.
Görünürlük Önemlidir
Müşteri seçeceği ürünü görmek ister. Bu yüzden ürünleri daha görünür hale getirmek için de yiyecek kasalarının koyulma şekillerini ayarlamak son derece önemlidir.
KAYNAKÇA
[1] Thaler, R. ve Sunstein, C. (2008). Dürtme: Sağlık, zenginlik ve mutlulukla ilgili kararları iyileştirmek . New Haven: Yale University Press.
[2] Ekonomi Bakanlığı,2018
Yorumlar
Yorum Yaz