Chia Tohumu ve Sağlık Üzerine Etkileri

Kendisi küçük etkisi büyük olan chia tohumları, günümüzde oldukça popülerleşmeye başladı. Gerek pudingleri yapılan gerekse yulaf ezmelerine, smoothielere eklenen bu besleyici ve diyet zenginleştirici tohumu hadi gelin hep beraber inceleyelim.

Chia Tohumu Nedir?

Chia (Salvia hispanica L.) adaçayı familyasına ait yazın çıkan yıllık otsu bir bitkidir (EFSA, 2009).

Eski dönemlerde mısır ve fasulyeden sonra Orta Amerika’da en çok kullanılan ürünlerden bir tanesidir. Chia ismi Aztek kökenli bir kelime olan “chian” dan gelir. Kelime anlamı olarak yağlı demektir. Aztekler için chia dört ana tahıl ürününden bir tanesidir.

Chia tohumu ticari olarak Bolivia ve Paraguay’da üretilmektedir. Ancak son on yıldır Meksika, Avustralya ve Arjantin gibi ülkelerde de chia bitkisinin ekimi yaygın olarak yapılmaktadır (Sosa vd., 2016).

Chia tohumu oval görünümlü, gri, siyah, kahverengi ya da beyaz renktedir ve üzerinde koyu renkli noktalar bulunmaktadır. Nemli ortamlarda özelliklerini kaybetmeden saklanabilir.

Chia Tohumunun Besin Değerleri

Chia tohumunun 100 gramı 42.1 g karbonhidrat, 30.7 g yağ ve 16.5 g protein içermekte ve ortalama 486 kkal enerji vermektedir. Yani chianın ağırlığının yaklaşık üçte biri yağdır. Bu yağın yaklaşık %60’ını elzem yağ asitlerinden olan a-linolenik asit (n-3) oluşturmaktadır.

Chianın kalsiyum, fosfor, potasyum ve magnezyum içeriği yüksek olup; sodyum, demir ve çinko içeriği düşüktür. Ayrıca A vitamini ve B grubu vitaminleri bakımından çok zengindir ancak C vitamini bakımından yetersizdir. (EFSA, 2009).

Chianın protein içeriği; buğday, mısır, pirinç, yulaf ve arpa gibi tahıllarla karşılaştırıldığında daha yüksektir (EFSA, 2009). Aynı zamanda esansiyel ve esansiyel olmayan tüm aminoasitleri içerir. (USDA, 2015). Alerjen bir protein olan gluteni içermez. Yani çölyak hastaları için uygun bir besindir.

Bunların yanı sıra harika bir çözülebilir lif ve antioksidan kaynağıdır.

Sağlık Üzerine Etkileri Nelerdir?

Chia tohumu tüketimi üzerine yapılan klinik çalışmalarda tohumun içerdiği besin ögesi sayesinde tip 2 diyabet ve kardiovasküler (dolaşım sistemi) hastalıkların metabolik kontrolünü sağlayabileceği, ayrıca obezitede ağırlık kaybına yardımcı olabileceği belirlenmiştir.

Tip 2 Diyabet ve Kan Glikozuna Etkisi

Sağlıklı bireyler üzerinde yapılan bir araştırmada, katılımcılara farklı miktarlarda chia tohumu eklenen ekmekler tükettirilmiştir. Daha sonra kontrol grubu ile kıyaslama yapılmış ve chia tohumu tüketen gruptaki her bir gram chia tohumu tüketiminin yemek sonrası kan şekerini %2 oranında azalttığı gözlemlenmiştir. (Vuksan vd., 2010).

Chia tohumunun yüksek diyet lifi içeriği karbonhidratın yavaş salınmasını sağlayabilir. Bununla birlikte kan şekerinin daha dengeli bir şekilde yükselmesine yardımcı olarak glisemi düzeyini düşürebilir (Vuksan vd., 2017b).

Kardiyovasküler Hastalıklar Üzerine Etkisi

Yüksek miktarda omega-3 içeren chia tohumu tüketiminin kolesterol düşürme etkileri bilimsel araştırmalara konu olmuştur. (Ayerza ve Coates 2007)

Chia ürünlerinin kan basıncı üzerine etkisini araştıran çalışmalar az kişinin katıldığı klinik çalışmalarla sınırlıdır. Bu nedenle kan basıncının düzenlenmesi üzerine olası olumlu etkinin kesin olarak belirlenmesi için daha çok çalışmaya ihtiyaç vardır.

Obezite Üzerine Etkisi

Chia tohumu; diyet posası, mineral, protein, yağ bakımından zengin olması nedeniyle diyet için alternatif bir besindir.

Kilolu ve obez tip 2 diyabetli bireylerle yapılan bir araştırmada günlük olarak 30 gram chia tohumu tüketimi, enerji kısıtlı bir diyetle birlikte kullanıldığında, kilo kaybına yardımcı olduğu görülmüştür. (Vuksan vd., 2017a).

Chia Tohumu ve Gıda Sektörü

Günümüze tarih öncesinden gelerek popülerleşen ve yüksek oranda omega-3, diyet lifi, protein, vitamin, mineral ve antioksidanlar içermesi sayesinde chia tohumu marketlerde yerlerini aldı.

Chia tohumunun ağırlığının yaklaşık 12 katı fazla suyu çekerek müsilaj oluşturabilecek polisakkarit bir yapısı vardır. Yani oluşturacağı jel hem emülsifiyer hem de su tutucu özelliktedir. Bu nedenle fırınlamış ürünlerde, yumurta ve yağ yerine chia tohumu da kullanılabilmektedir.

Ekmekte de buğday unu yerine chia tohumu unu kullanılmasıyla, son üründe besin değerinin arttığı ve bayatlama hızının düştüğü belirlenmiş, ayrıca dilim hacminde ve sertliğinde artış olduğu gözlemlenmiştir.

Dondurma gibi gıdalarda da stabilizatör ve emülgatör olarak kullanılabilmektedir.

Chia tohumuyla ilgili yapılan araştırmalar devam etmektedir. Zaten bu mucize tohumun da daha çok tanıtıma ihtiyacı vardır.

Kendisi küçük ama faydaları saymakla bitmeyecek kadar büyük olan süper besin chia tohumunu sofralarınızda ihmal etmeyi unutmayın!

Kaynakça:

Özbek, T., & Yeşilçubuk, N. Ş. (2018). Süper besin: Chia tohumu (Salvia hispanica L.). Beslenme ve Diyet Dergisi, 46(1), 90-96.
SUR, E. B., & ÇİÇEK, Ş. K. (2021). Chia tohumunun kimyasal, antioksidan ve antimikrobiyal özellikleri. Gıda, 46(4), 971-979.
Yurt, M., & Gezer, C. (2018). CHİA TOHUMUNUN (SALVIA HISPANICA) FONKSİYONEL ÖZELLİKLERİ VE SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ. Gıda, 43(3), 446-460.
Özgören, E., Kaplan, H. B., & Tüfekçi, S. (2018). CHİA TOHUMU KULLANILARAK ZENGİNLEŞTİRİLEN GALETALARIN BAZI KİMYASAL VE FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ. Food and health, 4(2), 140-146.
SÜRCAN, G., & ŞENER, E. CHIA VE SAĞLIK.
Melis ERDOĞDU, Ümit GEÇGEL / Gıda ve Yem Bilimi – Teknolojisi Dergisi / Journal of Food and Feed Science – Technology 21:14-17 (2019/1). Chia Tohumu (Salvia hispanica L.) ve Yağının Fizikokimyasal Özellikleri ve Gıda Sektöründe Değerlendirilmesi.
(2009). EFSA. Opinion on the safety of ‘Chia seeds (Salvia hispanica L.) and ground whole Chia seeds’ as a food ingredient. https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.2903/j.efsa.2009.996.