Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarihte ilk kez laboratuvar ortamında üretilen bir deniz ürününe onay verdi! Böylelikle yapay et teknolojisi deniz ürünlerine kadar ulaşmış oldu. Ayrıca bu gelişme sürdürülebilir gıda üretimi ve alternatif protein kaynakları açısından oldukça önemli olarak değerlendiriliyor. Bu güncel gelişmenin detaylarını yazının devamında okuyabilirsiniz.
FDA Onay Süreci Nasıl Gerçekleşti?
Wildtype isimli bir biyoteknoloji şirketi hücre kültürü teknolojisi ile gerçek somon hücrelerinden somon fileto üretti. Wildtype, ABD’de kültürlenmiş tavuk ürünlerinin satışı için izin alan Upside Foods ve Good Meat şirketlerinden sonra bu alanda pazara giren dördüncü firma oldu. Öte yandan Mission Barns adlı başka bir şirket de kültürlenmiş domuz yağı için FDA onayını aldı ancak USDA onayını bekliyor.
FDA 28 Mayıs 2025 tarihinde yaptığı açıklamada laboratuvarda üretilen somon ürününün “Benzer gıdalar kadar güvenli” olduğuna karar vererek ön pazarlama ve güvenlik sürecini tamamladı. Ancak FDA, Wildtype’ın ürünlerini piyasaya sunabilmesi için tüm geçerli yasal ve düzenleyici şartlara uyması gerektiğini vurguladı. Ayrıca firma üretim sürecinde yeni hücre hatları, farklı bileşenler ve yeni yöntemler kullanmaya başlarsa bu bilgileri de FDA ile paylaşmak zorunda.
FDA’nın yaptığı değerlendirmede yalnızca elde edilen hücresel ürünün besin değerlerinin güvenilir olup olmadığına odaklanıldığı belirtildi. Yani gıdanın genel besin kalitesi üzerindeki etkiler bu incelemenin kapsamına dahil edilmedi.
Wildtype şirketi ise kendi web sitesinde yaptığı açıklamada laboratuvarda yetiştirilen deniz ürünlerinin okyanuslardaki aşırı avlanma, kirlilik ve su sıcaklıklarının artması gibi çevresel sorunlara çözüm bulmaya amaçladığını söylüyor.
Ürün Nasıl Üretiliyor?
Aslında Wildtype’ta bu süreç 2018 yılında tek bir coho somonundan alınan kök hücreyle başlamıştır. Şirket, tıpta kullanılan hücre yetiştirme yöntemlerini gıdaya uyarlayarak ilk ürünü olan suşi sınıfı somon sakuyu üretmiştir. Kurucuları olan bir doktor ve bir diplomat hem sağlık hem de gıda güvenliği konularındaki deneyimlerinden yola çıkarak bu projeyi hayata geçirmiştir.
Şirket, Pasifik somonundan aldığı canlı hücreleri özel ortamlarda; doğal yaşam ortamlarını taklit eden sıcaklık, pH ve besin değerleriyle büyüterek elde ediyor. Daha sonra bu hücreleri bitki bazlı bileşenlerle birleştiriyorlar ve böylece doğal somona benzeyen tat ve dokuda bir laboratuvar ürünü elde ediyorlar.
Ürün Nasıl Sunuluyor?
Ürün ilk olarak ABD’nin Portland eyaletinin Oregon şehrinde bulunan, ünlü şef Gregory Goudet’in restoranında sunuldu.
Ürünün sunumunda baharatlı domates, turşu çilek, çilek suyu ve restorana özgü bir pesto çeşidi olan “epis” bulunmaktadır. Tüketiciler tarafından oldukça beğenilen bu ürün temmuz ayından itibaren günlük menülerde sunulacaktır. Ayrıca Wildtype yıl sonuna kadar bu ürünü 5 farklı restoranda daha sunmayı planlamaktadır.
Ürünün Önemi Nedir?
Bu ürün yalnızca gıda teknolojileri açısından değil, çevresel sürdürülebilirlik, etik ilkeler ve gıda güvenliği bakımından da önemlidir. Çünkü bu üretim yöntemiyle denizlerdeki aşırı avlanmanın önüne geçerek okyanus ekosistemi korunmaktadır. Ayrıca mikroplastikler, cıva ve parazitler gibi zararlı maddelerin canlıya bulaşı riski olmadığı için tüketiciye daha temiz ve güvenilir bir gıda tüketim imkanı sunmaktadır.
Gerçek somondan üretildiği için protein, omega-3 ve omega-6 değerleri açısından orijinal somona yakın özelliktedir. Ayrıca ürünün bitki bazlı bileşenlerle desteklenmesiyle sağlık faydaları da artmaktadır.
Etik yönü de oldukça güçlü bir üründür. Çünkü hayvanlara zarar verilmeden üretildiği için hayvan refahı açısından olumlu bir örnek teşkil etmektedir.
Sonuç olarak; ABD’de hala bazı eyaletlerde laboratuvar ortamında geliştirilen etlerin tüketimi yasak. Nitekim bu başarılı yenilik de beraberinde bazı soruları da getirmekte: Etiketleme nasıl olacak? Tüketici güveni ne düzeyde? Yasal düzenlemeler hızla gelişen bu teknolojiye ayak uydurabilecek mi?
Tüm bu soruların cevapları zamanla netleşecektir. Ancak kesin olarak şunu söyleyebiliriz ki laboratuvarda üretilen gıdalar artık bilim kurgu olmaktan çıkıp menülerde yerini almaya başlamıştır. Bu gelişme gıda sektörü ve sürdürülebilirlik açısından ilham vericidir. Belki de bu gelişmeler gıda mühendislerine ve gıda sektöründe çalışanlara sorumluluk yükleyecek bir dönemin habercisidir.
Meraklısına:
Gıda Kaybı ve İsrafını Azaltmada Teknolojinin Rolü ve Uygulanabilirliği
Gıdalarda Pestisit Gerçeği: Soframıza Kadar Gelen Görünmez Tehlike
KAYNAKLAR:
Bakker, K. (2025). Lab-grown salmon passes FDA safety test. Feedstuffs. https://www.feedstuffs.com/agribusiness-news/lab-grown-salmon-passes-fda-safety-test?utm_source. (Erişim Tarihi: 21 Haziran 2025)
Hale, T. (2025). Lab-Grown Salmon Receives FDA Approval In The US, The First Cultivated Seafood To Do So. IFLScience. https://www.iflscience.com/lab-grown-salmon-receives-fda-approval-in-the-us-the-first-cultivated-seafood-to-do-so-79622. (Erişim Tarihi: 21 Haziran 2025)
Wildtype Foods. (2025). Wildtype Foods. https://www.wildtypefoods.com/faqs. (Erişim Tarihi: 21 Haziran 2025)
Zimmerman, S. (2025). Lab-grown salmon receives FDA clearance. Food Dive. https://www.fooddive.com/news/wildtype-lab-grown-salmon-fda-clearance/750518/. (Erişim Tarihi: 21 Haziran 2025)
