Hamile misiniz? O zaman bu yazı tam size göre! Çünkü birazdan, mutfakta saklanan üç mikroskobik suçluyu ifşa edeceğiz: Toxoplasma, Listeria ve Salmonella! Nereden gelirler? Nasıl bulaşırlar? Hangi belirtileri gösterirler? Ve onları mutfağınızdan nasıl kapı dışarı edersiniz?
Toksoplazmoz Nedir?
Toksoplazmoz, Toxoplasma gondii adındaki tek hücreli bir parazitin neden olduğu bir enfeksiyondur. Bu minik ama tehlikeli parazit, özellikle hamile kadınlar için ciddi riskler taşıyabilir.
Hamile bir kadın bu parazitle enfekte olursa, bebeğe geçme ihtimali trimesterlere (gebelikteki üç aylık periyodun her biri) göre değişir:
1. trimester: %15
2. trimester: %44
3. trimester: %71
Parazitler, beynimiz, gözlerimiz ve karaciğer gibi organlara yerleşebilir. Bu da düşük, ölü doğum veya körlük, şaşılık, epilepsi, beyin iltihabı gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Ayrıca beyinde kireçlenme, beyinde sıvı birikmesi (hidrosefali), bebeklerin kafasının beklenen daha küçük olması (mikrosefali), zihinsel gerilik ve trombosit düşüklüğü görülebilir. Dahası, hamileyken çiğ ya da az pişmiş gıdalar sadece toksoplazmoza yol açmaz. Aynı zamanda Salmonella, Listeria ve gıda zehirlenmesine de davetiye çıkarır.
T. Gondii Nasıl Bulaşır?
- Toprak ve iyi yıkanmamış sebze-meyveler
- Çiğ veya az pişmiş etler
- Kedilerle temas (özellikle dışkıları)
- Kedi dışkısıyla kirlenmiş su ve gıdalar
- Çiğ süt ve ürünleri tüketimi
- Kan nakli veya organ nakli
- Plasenta yoluyla bebeğe geçiş
Dünya nüfusunun yaklaşık üçte biri bu parazitle enfektedir. En çok risk altındaki gruplar:
Hamile kadınlar, bağışıklığı zayıf kişiler, 5 yaş altı çocuklar ve 65 yaş üstü yaşlılar.
Araştırmalara göre hamileyken çiğ et yiyen kadınların enfekte olma riski çiğ et yemeyenlere göre üç kat daha fazladır. Ayrıca düşük eğitim ve sosyo-ekonomik durum da bu riski artırmaktadır.
Salmonella Nedir ve Nasıl Bulaşır?
Salmonella, hijyenik olmayan besinlerin tüketilmesi ile ortaya çıkan bir bakteriyel hastalıktır. Bu bakteri hayvanların ve insanların bağırsaklarında yaşar ve özellikle hayvan dışkısı ile kontamine olmuş (kirlenmiş) besinler tüketilirse kolaylıkla insanlara bulaşabilir. Salmonellazis, Salmonella bakterilerinin neden olduğu bir enfeksiyondur.
Salmonella salgınlarının en önemli nedenlerinden biri çiğ yumurta ve yumurta ürünleridir. Örneğin, yumurtalı mayonez, tiramisu gibi çiğ yumurta ile hazırlanan tatlılar veya çiğ yumurta içeren proteinli içecekler (smoothie’ler) bu riski artırabilir.
Salmonella belirtileri:
Karın krampları, mide bulantısı, kusma, ve ishal
Listeriosis Nedir ve Nasıl Bulaşır?
Listeriosis, gıda kaynaklı, yani gıda yoluyla bulaşabilen bir hastalıktır. Etken patojen, Listeria monocytogenes bakterisidir. Enfeksiyon genellikle hafif seyreder, ancak bazen kan zehirlenmesi veya menenjit gibi hayatı tehdit eden komplikasyonlarla şiddetli hale gelebilir. Yaşlı insanlar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler ile doğmamış bebekler ve yeni doğanlar yüksek risk altındadır.
Hamilelikte Toksoplazmoz, Salmonellazis ve Listeriosisten Korunma
- Et: Çiğ veya az pişmiş et yemeyin. Ayrıca et hazırlarken yüzünüze, ağzınıza, gözünüze dokunmayın. Dahası pastörize edilmemiş süt tüketmeyin.
- Süt: Çiğ süt ve çiğ sütten yapılmış peynirlerden uzak durun.
- Peynir: Feta gibi yumuşak ve cheddar gibi sert peynirleri de dikkatli tüketin.
- Sebze-meyve: İyice yıkayın.
- Mutfakta çapraz bulaşma: Çiğ et ve deniz ürünleri için ayrı bıçak ve kesme tahtası kullanın. Bunun yanında mutfak temizliğine özen gösterin.
- Kediler: Kedilere çiğ et vermeyin, mama veya pişmiş gıdalarla besleyin. Hamileyseniz kedi kumunu asla siz temizlemeyin. Ayrıca kedi dışkısıyla temastan kaçının.
- Bahçe işleri: Eldiven kullanın. Toprakla uğraştıysanız ellerinizi iyice yıkayın.
Sonuç olarak; hamilelikte çiğ et, süt ve yumurta, iyi yıkanmamış sebze-meyve ve kedi dışkısından uzak durmak hem sizin hem de bebeğinizin sağlığı için gereklidir! Ayrıca bu dönemde zoonotik hastalıkların bulaşmasını önlemek için köpekler ve hatta çiftlik hayvanlarına karşı biraz daha dikkat etmelisiniz. Bu amaçla toplumda farkındalık yaratmak ve özellikle doğurganlık çağındaki kadınları bilgilendirmek oldukça önemlidir. Bunun yanında evcil hayvan bakımı ve gıda hijyeni konusunda da eğitim vermek gereklidir.
Meraklısına:
İşletmelerde Salmonella Salgını Nasıl Önlenir?
Kaynaklar
- Baril, L., Ancelle, T., Goulet, V., Thulliez, P., Tirard-Fleury, V., & Carme, B. (1999). Risk factors for Toxoplasma infection in pregnancy: A case-control study in France. Scandinavian Journal of Infectious Diseases, 31(3), 305–309. https://doi.org/10.1080/00365549950163626
- Cavaliere, A. F., Perelli, F., Mattei, A., Dal Poggetto, P., Marchi, L., Vidiri, A., Turrini, I., Aquilini, D., Brunelli, T., Scambia, G., Straface, G., Orfeo, L., & Vasarri, P. (2023). Case report: Vertical transmission of Plesiomonas shigelloides. Is it time to strengthen information on safety concerns for raw seafood dietary exposure in pregnancy? The Journal of Maternal-Fetal & Neonatal Medicine, 36(1), 2220061. https://doi.org/10.1080/14767058.2023.2220061
- Centers for Disease Control and Prevention. (2022, December 1). Toxoplasmosis: General FAQs. U.S. Department of Health & Human Services. https://www.cdc.gov/parasites/toxoplasmosis/gen_info/faqs.html
- Kapperud, G., Jenum, P. A., Stray-Pedersen, B., Melby, K. K., Eskild, A., & Eng, J. (1996). Risk factors for Toxoplasma gondii infection in pregnancy. Results of a prospective case-control study in Norway. American Journal of Epidemiology, 144(4), 405–412.https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.aje.a008942
- Kazemi, F., Arjmand, R., Dousti, M., Karami, M. F., Barzegar, G., Mohammadi, A., & Shams, M. (2023). Toxoplasma and risk of spontaneous abortion: A meta-analysis in a population of Iranian women. International Journal of Fertility & Sterility, 17(1), 7–11. https://doi.org/10.22074/IJFS.2022.542410.1219
- New South Wales Food Authority. (2016). Food safety guidelines for the preparation of raw egg products. https://www.foodauthority.nsw.gov.au/sites/default/files/_Documents/retail/raw_egg_guidelines.pdf
- Medipol Sağlık Grubu Web Yayın Kurulu. Salmonella Nedir, Belirtileri Nelerdir? Medipol Sağlık Grubu. https://medipol.com.tr/saglik-rehberi/salmonella-nedir, Erişim Tarihi: 05.10.2025.
- Smith, J. L. (1999). Foodborne infections during pregnancy. Journal of food protection, 62(7), 818-829.Reviews. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10419281/
