Norveç’teki Svalbard Küresel Tohum Deposu, Kıyamet Ambarı ismiyle de bilinmektedir. Bu depo, küresel gıda güvenliğinin sigortası teminatındadır. Burada dünyanın her yerinden tohum saklanmaktadır. Yazının devamında bu tohum deposuna dair merak ettiklerinize yanıt bulacaksınız!
Küresel Tohum Deposu’nun Ortaya Çıkış Süreci!
Dünyadaki gen bankaları tarafından korunan tohum örneklerini Norveç’in Svalbard Takımadaları’nda bir arada toplama fikri 1980 yıllarında gündeme gelmiştir. İlerleyen yıllarda dünya genelinde yedek tohum deposu kurma fikri giderek yaygınlaşmıştır. Ardından Norveç Hükümeti’nin takımadalarda küresel depo kurulum önerisi FAO Gıda ve Tarım için Genetik Kaynaklar Komisyonu’nca onaylanmıştır. Böylelikle hükümet Ekim 2004 tarihinde, Svalbard Küresel Tohum Deposu’nu maddi olarak desteklemeyi ve kurmayı üstlenmiştir. Özetle Küresel Tohum Deposu’nun kurulmasının amacı;
Dünyada olması muhtemel bir felaket senaryosuna karşın arkada kalan insanların neslini sürdürmesi üzerine dünyanın her yerinden getirilen farklı tohumları korumaktır.
Bu depo bir yıldan daha kısa bir sürede yapılmıştır ve maliyeti 9 milyon dolar olmuştur. Ayrıca 26 Şubat 2008 yılından itibaren de faaliyetlerine devam etmektedir. İlaveten bu depo, Norveç Gıda ve Tarım Bakanlığı, NordGen (bölgesel gen bankası) ve Crop Trust (bağımsız uluslararası kuruluş) ortaklığıyla işletilmektedir.
Depoyu Eşsiz Kılan Özellikler Nelerdir?
Svalbard Küresel Tohum Deposu, Kuzey kutbuna 1300 km uzaklıktadır. Norveç’in Svalbard Takımadaları’ndaki Longyearbyen şehrinde Platåfjellet (‘Plato Dağı’) dağının 130 metre altına kurulmuştur. -3ºC ve -4ºC sabit sıcaklıktaki donmuş toprağın içinde yer alır. Toplam alanı 1000 metrekare olsa da dışarıdan sadece beton giriş kısmı görünür. Ayrıca binanın çatısına ve girişin üst cephesine yerleştirilen sürekli yansıtıcı özellikteki çelik üçgenler de binaya sürekli görünürlük sağlar.
Depo, bir metre kalınlığa sahip çelik destekli beton ve hava geçirmez duvarlardan oluşur. Bu duvarlar nükleer bombaya, asteroit çarpmasına, patlamaya ve su seviyesinin yükselmesine karşı oldukça dayanıklıdır. Ayrıca çift kapılı ve harekete duyarlıdır. Dahası deponun olduğu bölge deprem riski taşımamaktadır.
Deponun içerisinde 9.5 x 27 metre boyutlarında üç salon yer alır. Her birinin kapasitesi yaklaşık 1.5 milyon tohum örneğini saklamaya uygundur. Böylelikle günümüze kadar bu tohum deposunda 900 bine yakın örnek saklanmıştır. Nitekim depo kapasitesine ulaştığında kapatılacak ve her türlü tohumu barındıracaktır.
Tohumların depolandığı yerde soğutma sistemi vardır ve ortam sıcaklığını -18ºC getirerek sabitler. Bunun için gereken elektrik olduğu şehirdeki santralden temin edilir. Dahası herhangi bir elektrik kesintisi olmasında karşın jeneratörler devreye girer. Bunun yanında iklimden kaynaklı olarak sürekli soğuktur. Böylelikle elektrik kesintisinde bile tohumların tümü sert kış şartlarında saklanabilir. Ancak bu durum değişen iklimsel koşullarda sıcaklık artışına göre değişkenlik göstermektedir.
Tohumların saklanma koşulları
Her bir tohum ortalama 500 tane tohum alan hava geçirmez paketlerde saklanır. Bunun gibi 4.5 milyon numune (2 milyar 250 milyon tohum) depolanmaktadır. Ayrıca mühürlü kutular içerisinde -18ºC’de muhafaza edilir. Deponun özel soğutması sayesinde tohumlar, bilimsel öngörülere göre çeşide bağlı olarak 55 yıl-10 bin yıl arası dayanıklılık gösterebilmektedir. Nitekim zamanla tohumların eskisi yenisiyle değiştirilmektedir. Böylelikle insanlığın 10 bin yıl boyunca yiyecek gereksinimine yönelik sigortası olarak planlanmıştır.
Hangi Tohumları Barındırır?
Küresel Tohum Deposu, gıda ve tarım açısından önemli genetiğe sahip tohumları güvenle saklanmaya yardımcı olur. Ayrıca eşsiz genotipteki tohum örnekleri ikinci güvenlik planı olarak uygun bir gen bankasında muhafaza edilmektedir. Tohumların mülkiyeti, depolayan gen bankasına aittir. Depoda tohumlar “Kara Kutu” şartlarına göre saklanır. Böylece sadece tohumları depolayan kurum bunlara erişebilir ve geri alabilir.
Küresel Tohum Deposu, 1.238 cins, 6.521 tür ve 1.378.238 tohum örneğini barındırmaktadır. En fazla depolanan tahıllar ise buğday, pirinç ve arpa olmuştur.
Tablo 1. Küresel Tohum Deposu’nda en fazla sayıda saklanan tohumlar ve miktarları
| Tohum türü | Tohum örnek miktarı |
| Buğday, Pirinç | >150 bin* |
| Arpa | ∼80 bin |
| Sorgum | >50 bin |
| Phaseolus fasulye | >40 bin |
| Mısır | >35 bin |
| Börülce | >30 bin |
| Soya fasulyesi | >25 bin |
| Kikuyu otu, Nohut | >20 bin* |
| Patates, yer fıstığı, Cajanus fasulyesi, yulaf ve çavdar, yonca, tahıl melezi Tritikosecale ve Brassica | 10 bin-20 bin* |
*Her biri tür için ayrı ayrı
Kimler Kayıtlıdır ve Destek Vermektedir?
Norveç hükümeti, uzun vadeli ve sürdürülebilir tohum koleksiyonlarına sahip gen bankalarını, tohum örneklerinin yedeklerini Küresel Tohum Deposu’na ücretsiz yatırmaya davet etmektedir. Tohum deposuna tohum örnekleri, yüzden fazla gen bankasından gelmektedir. Ayrıca gen bankasının depoda mevduat sahibi olması için sözleşmeyi imzalaması ve hükümlere uyması gerekmektedir.
Uluslararası Biyoçeşitlilik Araştırma Grubu’nun kurmuş olduğu “Küresel Hasat Çeşitliliği Örgütü bu depoya her yıl 125-150 bin dolar arası fon vermektedir. Bunun yanında Norveç, ABD, İsviçre, Almanya, Birleşik Krallık ve Kanada’da da devlet fonlarından finansal destek vermektedir.
Dünya genelinden toplam 131 kayıtlı mevduat sahibi bulunurken aralarında Türkiye yoktur. Depolanan örneklerin yaklaşık 2/3’ü Uluslararası Tarımsal Araştırma Danışma Grubu (CGIAR)’nun uluslararası araştırma merkezlerine aittir. En büyük mevduat sahipleri ise;
- Uluslararası Mısır ve Buğday İyileştirme Merkezi (CIMMYT),
- Uluslararası Pirinç Araştırma Enstitüsü (IRRI),
- Kurak Alanlarda Tarım Araştırmaları Uluslararası Merkezi (ICARDA),
- Uluslararası Yarı Kurak Tropikler Bitki Araştırma Enstitüsü (ICRISAT),
- Uluslararası Tropikal Tarım Merkezi (CIAT)’dir.
Meraklısına;
Svalbard Küresel Tohum Deposu Sanal Turu
Yalancı tahıllar (Psödotahıllar): Tahıl değilse nedir?
Chia Tohumu ve Sağlık Üzerine Etkileri
Gıda Teknolojisi Güncel Cihazları ve Uygulamaları-2
Kaynaklar
Alabaş, S. G. (2021). Svalbard Küresel Tohum Deposu, Tübitak Bilim ve Toplum Başkanlığı Popüler Bilim Yayınları, https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/kutup/ansiklopedi/svalbard-kuresel-tohum-deposu, Erişim Tarihi: 05.11.2025
Government.no. (2015). Svalbard Global Seed Vault. https://www.regjeringen.no/en/topics/food-fisheries-and-agriculture/svalbard-global-seed-vault/id462220/ Erişim Tarihi: 08.11.2025.
Svalbard Global Seed Vault. The History, https://www.seedvault.no/about/history/, Erişim Tarihi: 05.11.2025
Svalbard Global Seed Vault. The Seed, https://www.seedvault.no/about/the-seeds/, Erişim Tarihi: 05.11.2025
Svalbard Global Seed Vault. Svalbard Global Seed Vault’s Seed Portal, https://seedvault.nordgen.org/, Erişim Tarihi: 08.11.2025
