Daha çok spor yapan bireyler tarafından tercih edilen ve gıda takviyesi olarak da adlandırabileceğimiz protein tozlarına neden ihtiyaç duyuyoruz? Kaç çeşit protein tozu var? gibi bir çok sorunun cevabına geçmeden önce kısaca proteinlerin insanlar için öneminden bahsedelim.
Proteinler
Proteinler aminoasit adı verilen yapıtaşlarından oluşmuştur. Proteinlerin vücudumuzda birçok görevi vardır. Büyük bir kısmı hayvansal kaynaklı gıdalardan oluşsa da bitkisel kaynaklı proteinlerde mevcuttur. Et, balık, tavuk, yumurta gibi gıdalar hayvansal; tahıllar, kuru baklagiller gibi gıdalar ise bitkisel kaynaklı proteinlerdendir.
Önemi
Proteinler hücrelerin tüm yaşamsal faaliyetlerinde bulunur. Büyüme ve gelişme, hormon ve antikor üretimi gibi önemli hücresel faaliyetleri yönetirler. Protein eksikliği durumunda bu faaliyetlerin gerçekleştirilememesi hücre içinde çeşitli sorunlara yol açabilmektedir. Bu nedenle, yeterli miktardaki protein alımı, hücresel faaliyetlerin düzgün gerçekleşmesi bakımından oldukça önemlidir.
Gıda Takviyelerinin Kullanılmaya Başlanması Milattan Önceye Mi Dayanıyor?
Gıda takviyelerinin kullanılmaya başlanması çok eski tarihlere dayanmaktadır. Milattan önce yapılan Eski Yunan olimpiyatlarında sporcuların mantar gibi bazı gıdaları güçlendirici olarak tükettikleri bilinmektedir.
Günümüzde ise; özellikle egzersiz yapanlar, sporcular ve vücut geliştiriciler tarafından kullanılan gıda takviyeleri oldukça geniş bir ürün yelpazesine sahiptir. Bu gıda takviyeleri toz, tablet veya sıvı formlarda bulunmaktadır.
Neden Gıda Takviyesi Kullanırız?
Gıda takviyelerinin kullanılmasının nedenleri;
- Vücudun dayanıklılık süresini artırmak
- Hızı ve beceriyi artırmak,
- Kas kitlesini geliştirmek,
- Vücut yağ oranını dengelemek,
- Egzersiz sırasında oluşabilecek protein ve aminoasit yıkımının önüne geçmek,
- Egzersiz sonrası toparlanmayı hızlandırmak vb.
Bir gıda takviyesi olan protein tozları;
Sporcular tarafından en çok tüketilen besin takviyelerindendir. Protein tozları süt veya su ile karıştırılarak tüketilen kuru tozları içermektedir. Üç çeşit protein tozu mevcut olup:
1 .Whey Proteini (WP)
Whey bir diğer adıyla peynir altı suyu proteini peynir üretiminde ortaya çıkmaktadır. Süt proteinin %20’sini oluşturmaktadır. Tarihsel süreçte bu protein atık olarak değerlendirilirken son yıllarda önemi artmıştır. Peynir altı suyu biyolojik ve fizyolojik etkilere sahip önemli bir gıdadır. Hızlı emilmesi, hızlı sindirilmesi, kas proteini sentezinde önemli bir etkisinin olması ve suda çözünebilmesi gibi özellikleriyle diğer protein takviyelerinden daha avantajlıdır. Hızlı sindirilmesiyle egzersizlerdeki kas proteini yıkımının önüne geçebilmektedir. Ayrıca whey proteinleri obez hastalarda yağ kütlesinin azaltılmasına ve kardiyovasküler risk faktörlerinin giderilmesinde önemlidir. Kazein ve soya proteinine kıyasla tok tutucu özelliği yüksektir.
2. Kazein Proteini (KP)
Protein verimlilik oranı açısından Whey proteininden daha düşük kalitededir. Yani, Whey proteinine kıyasla daha geç sindirilmektedir. Bu durumda egzersiz öncesi veya sırasında tüketilmesi konusunda bir dezavantaj oluşturmaktadır.
3. Soya Proteini (SP)
Soya proteinin laktoz içermemesi ürüne avantaj katmaktadır. Ancak östrojen hormonunu artırıp testosteron hormonunu kısmen olsa da azalttığı yapılan araştırmalar sonucunda belirlendiğinden ötürü erkek bireylerin soya proteinini tercih etmediği görülmektedir.
Protein Takviyelerinin Kullanımı
Spor ve egzersiz yapan bireylerin yetersiz protein aldığı durumlarda protein takviyeleriyle desteklenebilmekte olup, protein takviyelerini doğru kullanabilmek için egzersiz çeşidine, bireyin yaşına ve hangi protein takviyesini ne kadar sıklıkla aldığı önemlidir. Gereğinden fazla tüketilen proteinin sağlık açısından bazı riskleri bulunmaktadır. Protein metabolizması sonucunda oluşan kreatin ve kan üre azotu gibi atıkların kanda artış göstermesi karaciğer ve böbreklere zarar verebilmektedir.
MERAKLISINA:
Aşırı Protein Tüketimi Sağlığı Nasıl Etkiler?
Referanslar
[1] Oliver, A.J.S., Calderón, J.C., Braza,J.M.P., Hernández, E.G. (2018). Quality analysis of commercial protein powder supplements and relation to characteristics declared by manufacturer.
[2] Bandara, S.B., Towle, K.M., Monnot,A.D., (2020). A human health risk assessment of heavy metal ingestion among consumers of protein powder supplements.
[4] Güngör.ş., (2020). Besinsel Ergojenik Yardımcılardan Protein Suplemanları. Iv. Uluslararası Battalgazi Bilimsel Çalışmalar Kongresi Tam Metin Kitabı.
[5] Akyüz,a. (2018). Gıda Endüstrisi İçin Alternatif Bitkisel Protein Tozu Üretimi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri ENSTİTÜSÜ (Yüksek lisans Tezi).Gıda Mühendisliği Anabilim Dalı. Bornova-İzmir.
