Dünya nüfusundaki hızlı artış, tarım alanlarının bilinçsiz/kontrolsüz kullanımı, iklim değişikliği, finansal bozulmalar/krizler sonucu tarım alanları azalmaktadır. Böylelikle bu durumda geleneksel tarım yetersiz kalmaktadır. Nitekim günümüzde bu durumla mücadele etmek için insan sağlığı ve doğal çevrenin korunmasında sürdürülebilir tarıma olan ilgili artmaktadır.
Sürdürülebilir tarım uygulamaları nedir?
Mevcut neslin ihtiyaçlarını geleceğin gereksinimlerinden ödün vermeden karşılamayı hedefleyen üretim sistemleridir. Üç başlık altında verecek olursak;
Ekonomik boyut; üretim maliyetlerini düşürme ve üreticilerin pazar rekabetini güçlendirme amaçlı devlet destek programları kapsar. Ayrıca doğrudan bütçe transferleri ve teknolojik yeniliklere dayalı uygulamaları da içerir. Dahası kaynak kullanımının optimizasyonu da dahildir.
Sosyal boyut; küçük çiftçileri destekleme ve kırsal kalkınmayı teşvik etmeyi içerir. Ayrıca yerel kooperatifleri güçlendirme gibi politikaları da kapsar.
Çevresel Boyut; uzun vadede insanların gıda ihtiyaçlarını karşılama ve çevreye duyarlı tarım uygulamalarının yapılabileceği bir alternatif üretim modeli sunar. Ayrıca toprağı korunmaya katkı sağlarken, ürünlerin daha sağlıklı biçimde tüketiciye ulaşmasına da olanak tanır. Böylelikle toprağın verimliliğini koruyarak çölleşme gibi doğal zararların önüne geçmeyi hedefler.
Türkiye’de sürdürülebilir tarım uygulamaları; organik tarım ve iyi tarım uygulamaları olarak iki başlıkta toplanır.
Organik tarım
Toprağın biyolojik dengesini ve uzun vadeli verimliliği korumayı amaçlar. Ayrıca insana ve çevreye zararlı sentetik kimyasallardan uzak durur. Dahası çevresel yükü azaltmaya odaklanır. Böylelikle ekolojik süreçlere, biyolojik çeşitliliğe ve ülkelerin doğal koşullarına uyumlu süreçlere dayanır.
“Ekolojik dengenin korunması, organik tarımsal faaliyetlerin yürütülmesi, organik tarımsal üretimin ve pazarlamanın düzenlenmesi, geliştirilmesi, yaygınlaştırılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek” amacıyla Tarım ve Orman Bakanlığı 18.08.2010 Tarih ve 27676 Sayılı Resmi Gazetede Organik Tarımın Esasları Ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliği yayınlamıştır. Ayrıca organik tarım ile ilgili destekler ise Tarım Ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere Ödeme Yapılmasına Dair Tebliğ’de yayınlanmıştır.
İyi Tarım Uygulamaları
Gıda güvenliği ve kalitesini uzun vadede sağlamayı hedefleyen bir üretim yaklaşımıdır. Böylece belirli ölçüde kontrollü kimyasal kullanımını benimser. Sonuç olarak ürün kalitesinin, hijyenin ve gıda güvenliğinin sağlanmasına yönelik standartların oluşturulmasına katkı sunar.
FAO’ya göre, “İyi Tarım Uygulamaları, tarımsal üretimi sosyal olarak sürdürülebilir, ekonomik olarak karlı ve verimli hale getiren, insan sağlığını koruyan, hayvan sağlığı ve refahını gözeten ve çevreye duyarlı bir üretim biçimidir.”
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından temsil edilen Türkiye Hükümeti ve FAO arasında 2006’da imzalanan anlaşmayla FAO-Türkiye Ortaklık Programı hayata geçirilmiştir.
27778 Sayılı Resmî Gazetede (2010) İyi Tarım Uygulamaları Hakkında Yönetmelik yayımlanmıştır.
Her iki yaklaşım da çevresel etkilerin azaltılmasında, toprak sağlığının korunmasında ve ihracat potansiyelinin artırılmasında önemli avantajlar sağlar. Ancak organik tarımda verim düşüşü ve yüksek üretim maliyetleri gibi zorluklar vardır. Fakat iyi tarım uygulamalarında devlet destekleri bu etkileri kısmen dengelemektedir.
Akıllı Tarım Uygulamaları
Modern sürdürülebilir tarımın önemli bir boyutu, akıllı tarım teknolojilerinin entegrasyonudur. Akıllı sulama sistemleri, sensörler, uydu görüntüleri, dronlar ve otomasyon teknolojileri sayesinde toprak nemini, sıcaklık ve diğer çevresel parametreleri sürekli izler. Ayrıca gübreleme ve sulama gibi işlemleri optimum düzeye getirir. Böylece bu teknolojik yaklaşımlar, doğal kaynakların israfını önleyerek verimliliği artırmakta ve çevresel etkileri minimize etmektedir.
Sürdürülebilir tarımı; yasal düzenlemeler, kamu destekleri ve uluslararası politikalar desteklemektedir. Avrupa Birliği’nin Ortak Tarım Politikası ve Türkiye’de uygulanan İyi Tarım Uygulamalarına yönelik yönetmelikler, çevre koruması, iyi tarım üretimi ve kırsal kalkınma hedeflerini gerçekleştirmede önemli rol oynar. Böylelikle çevresel etkileri azaltma ve sürdürülebilirliği arttırma hedeflenir. Ayrıca üretim kalitesi artarken uzun vadeli gıda güvenliğinin temeli oluşur.
Sonuç olarak sürdürülebilir tarım; ileri teknoloji ve yerel bilgi birikimini harmanlayan çok boyutlu bir yaklaşımdır. Bu uygulama, doğal kaynakların korunmasından üretim süreçlerinin kalitesine, kırsal kalkınma ve devlet desteklerine kadar geniş bir yelpazede etkili çözümler sunar. Ayrıca gıda güvenliği ve ekolojik denge açısından yerel ve küresel ölçekte kritik öneme sahiptir.
Meraklısına;
Tarım İlacı Kalıntılarını Azaltmak Mümkün mü?
Gıdalarda Pestisit Gerçeği: Soframıza Kadar Gelen Görünmez Tehlike
KAYNAKLAR
- Büyükkantarcı Tolgay, S. & Saygı, Y. D. (2025). Organik ve iyi tarım üretiminin Türkiye tarım ihracatındaki potansiyel rolü, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 24(3) 1359-1379.
- El Bilali, H., & Allahyari, M. S. (2018). Transition towards sustainability in agriculture and food systems: Role of information and communication technologies. Information Processing in Agriculture, 5(4), 456-464.
- Tutar, F.K., Balkaya, D., & Değerli, N.. (2021). Organik ve iyi tarım uygulamalarının sürdürülebilir kalkınma açısından incelenmesi: 2019-2023 Hedefleri, IV. Uluslararası Kahramanmaraş Yönetim, Ekonomi ve Siyaset Kongresi, 106-120.
- Yılmazer, E. B., & Tunalıoğlu, R. (2024). Akıllı tarım uygulamalarının sektörel bakış açısıyla değerlendirilmesi. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 12(1), 55-66.
