Komedyen George Carlin’e göre buzdolabını temizlerken başımıza gelebilecek en kötü şey ne olduğunu bilmediğimiz bir şeyle karşılaşmaktır. “Et olabilir ama kek de olabilir, daha önce hiç böyle bir şeyle karşılaşmadım. Etli keke benziyor!” Hiç kimse yiyecekleri çöpe atmaktan, gıda israfı yapmaktan hoşlanmaz. Buzdolabına atıp varlığını bile unuttuğumuz yiyecekler, sebzeliğin altında çürümeye başlamış meyve ve sebzeler hepimizi kötü hissettirir. Ama üzülmeyin size iyi bir haberim var. Bu yazımda gıdaları muhafaza etmenin yollarını anlattım. Size küçük bir sır vereyim mi? Doğru şekilde yapılan depolama hem cüzdanımıza hem de midemize çok iyi gelecek.
Gıdaları Doğru Depolamak Neden Önemlidir?
Kaliteli yiyecekler yiyebilmek için; çoğu bozulma durumunda gıdanın tat, doku ve görünümünde önemli değişimler meydana gelebilmektedir. Ve gıdaların besin değerlerinin korunması gerekir.
Yiyeceklerin bozulmadan daha uzun süre kalmasını sağlamak için; patojenik bakteriler (E.coli, Salmonella vb.) uzun süre depolanan yiyeceklerde bozulmaya sebep olabilirler. Bu tip bakteriler sıcak ve nemli ortamlarda hızla büyümeye eğilimlidirler.
Gıda israfını önlemek için; çöpe atmak zorundaki ürünler hem evde hem de ticari işletmelerde maliyetlidir. Gereğinden fazla alınıp doğru koşullarda saklanmayan yiyeceklerin çoğu bir süre sonra aynı yere gitmek zorundadırlar: ÇÖPE!
Gıda Tipleri
Tüm gıdalar farklı saklama koşulları gerektiren üç gruptan birinde sınıflandırılabilir. Sıra bu grupları incelemede:
Bozulabilir Gıdalar
Bu gruba et, süt, yumurta, çoğu çiğ meyve ve sebzeler dahildir. Ayrıca pişmiş bütün yiyecekler de bu gruba girer. Bu tür gıdaların buzdolabında muhafazası ve 3-7 gün arasında tüketimi tavsiye edilir.
Yarı Bozulabilir Gıdalar
İşleme şekline ve muhafaza koşullarına bağlı olarak, yarı bozulabilir gıdalar ya hızla bozunur ya da uzun süre dayanır. Bu gruba ise un, tahıl ürünleri ve kuru gıdalar girer. Yarı bozulabilir gıdaların temiz ve vakumlu torbalarda, optimum koşullarda (uygun sıcaklık ve nem) saklarsanız, 6 ay ila 1 yıl arası raf ömrü elde etmeniz muhtemeldir. Ayrıca, bazı yiyecekleri (kurutulmuş meyve vb.) dondurarak da saklamak bir başka alternatiftir.
Temel Gıdalar veya Bozulma İhtimali Düşük Gıdalar
Dikkatli kullanımda baklagiller (kuru fasulye, nohut vb.), baharatlar ve konserveler bozulma ihtimali düşük gıdalara örnektir. Ancak uygun koşullarda bile uzun bir süre geçtikten sonra kalitelerini kaybedebilirler.
Gıda Depolama Ömrünü Neler Etkiler?
- Yiyeceğin kendisi (örneğin çilek dışarıda bekletildiği zaman hemen bozulmaya başlarken soğan, patates gibi sebzeler uzun süre dayanabilirler.)
- Ürünü aldığımız zamanki tazelik ve olgunluk durumları,
- Satın almadan önceki ve evlerimizde gıdayı depo ettiğimiz yerlerin sıcaklığı ve nem seviyesi,
- Saklama kabının/ambalajın türü (cam, plastik, folyo, kumaş vb.),
gibi maddeler depolama ömrünü etkileyebilmektedir.
Gıda Saklama Yöntemleri
1.Konserve
Evlerimizde sıklıkla kullandığımız konserve, hem pratik hem de uygun maliyetli bir gıda saklama yöntemidir. Genellikle püreler, reçeller, jöleler ve soslar konserve yiyecekler arasındadır. Peki, doğru konserve için ne yapmalıyız?
Öncelikle ürünü iyice yıkanmalmalısınız, gerekirse soymalısınız. Ürünü sıcak paketlemeli ve yeterince asit eklemelisiniz. Bakteri üremesini önlemek için sızdırmaz kapaklar tercih ederek kavanozları kapatmak ve kaynar su ile yıkamak gerekir. Konserve gıdalar hem kullanım kolaylığı sağlar hem de uzun süre korunan besin değerleri sunar. Ancak bazı olumsuz yönleri de vardır. Isıtma işlemi sırasında A, C, tiamin ve riboflavin vitaminlerinin bir kısmı kaybolur.
Konserve yaparken olması muhtemel bazı riskler vardır. Örneğin kontaminasyonu (bulaşma) önlemek için steril bir ortama ihtiyaç vardır. Küflü ve yüksek asitli gıdaların konserve haline getirimi ve sonrasında tüketimi konusunda dikkatli olmak gerekir.
2.Dondurma
Gıdaları korumak için harika yöntemlerden biri: Dondurma. Bakterilerin üremesi dondukları zaman durduğu için yiyecekler dondurucuda uzun süre kalır. Ancak bu gıdaları türüne göre birkaç ay veya bir yıl içinde tüketmelisiniz. Dondurmadan önce yiyecekleri hava geçirmez kaplara veya torbalara koymalı, dondurucunuzu -18 °C ile -22°C arasına ayarlamalısınız. Buzu çözülen gıdalar tekrar dondurulmamalıdır. Hemen tüketmeli ya da 24 saate kadar buzdolabında beklemelidir.
3.Kurutma
Yiyecekleri kurutarak saklamak düşük maliyetli ve lezzet artırıcı bir yöntemdir. Domates, patlıcan, elma, kayısı gibi pek çok meyve ve sebzenin kurutma sırasında içerisindeki nemin azalması ve bu sayede gıdaların daha uzun ömürlü olmaları sağlanır. Fırın veya en klasik yöntem olan güneş ile kurutma işlemi gerçekleşir.
4.Fermantasyon
Fermantasyon, probiyotiklerin (yararlı bakteriler) alımını artırmak için iyi bir yoldur. Fermantasyon işlemleri çiğ gıdayı doğramak, salamuraya yatırmak ve hava geçirmez bir kapta uygun muhafaza koşullarında (karanlık ve serin bir ortam) saklama adımlarını içerir. Dikkat edilmesi gereken kısımlar ise taze sebzelerin ve içme suyunun kullanılmasıdır. Aksi takdirde fermente gıdanın bozulması muhtemeldir. Fermantasyona en basit örnek ise turşudur.
5.Soğuk Hava Deposu
Eskiden buzdolabı yokken gıdalar nasıl saklanıyordu hiç merak ettiniz mi? Birçoğunuzun cevabını duyar gibiyim. Kiler ve mahzende cevabını verenler, bildiniz! Eskiden evlerin altı veya karanlık ve serin odaları depo olarak kullanılırdı. Burada elma, armut, kök sebzeler gibi meyve sebzeler ve diğer ürünler muhafaza edilirdi. Çiğ sebzeler de yukarıda bahsettiğim gibi tuzlayarak saklanmaktaydı.
Ancak her ürün aynı koşullarda muhafaza edilememektedir. Örneğin üzüm, yeşil soğan, çilek gibi ürünler hemen buzdolabına yerleştirilirken; armut, avokado ve şeftali gibi ürünler olgunlaştıktan sonra buzdolabına koyulmaktadır. Ayrıca taze ürünleri birbirine yakın saklamak olgunlaşmayı hızlandırarak bozulmalara yol açabilmektedir.
Meraklısına;
Gıda İsrafı Dünyamızı Yok Ediyor!
