Pestisitler, tarımda ürün verimliliğini artırmak amacıyla yaygın olarak kullanılan kimyasallar maddelerdir. Her ne kadar ürün kaybını önlemek için tercih ediliyor olsalar da, çevre ve insan sağlığı açısından ciddi riskler barındırmaktadırlar.
İstanbul’daki Semt Pazarları ve Marketlerde Pestisit Analizi
16-22 Aralık 2024 tarihleri arasında İstanbul’un Şişli, Kadıköy, Beşiktaş, Ataşehir gibi ilçelerinde kurulan semt pazarı ve zincir marketlerden toplanan sebze ve meyve örnekleri incelendi. Bu çalışma kapsamında elde edilen bulgularla hazırlanan detaylı rapor, pestisitlerin insan sağlığı ve çevre üzerindeki etkilerine dikkat çekmeyi amaçlamaktadır. Aynı zamanda, tarım ilaçlarının kullanımında kontrol ve izleme aşamalarında dikkat edilmesi gereken noktalar da vurgulanmıştır.
Raporda hangi veriler var?
Rapor hazırlanırken toplamda 14 farklı gıdadan 155 pestisit kalıntısı analizi yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre bazı ürünlerdeki gıda mevzuatına aykırı pestisit kalıntısı oranları şu şekildedir:
- Salamura yaprak (%80),
- Yeşil sivri biber (%70),
- Ispanak (%67),
- Kıvırcık marul (%40),
- Armut (%40),
- Üzüm (%40),
- Golden elma (%30),
- Starking elma (%30),
- Dolmalık biber (%20),
- Patlıcan (%20),
- Domates (%13),
- Portakal (%10),
- Hıyar (%7).
Dikkat çekici bir şekilde, yeşil çarliston biber örneklerinde maksimum kalıntı limiti değerlerini aşan herhangi bir pestisit kalıntısına rastlanmamıştır. Ancak genel olarak örneklerin %61’inde birden fazla pestisit kalıntısı tespit edilmiştir.
Sağlık Üzerindeki Tehlikeler
Analiz edilen 155 örneğin 49’unda, hormonal sistemi bozan, nörolojik gelişimi etkileyen, kanserojen ya da üreme sağlığını olumsuz etkileyen en az bir pestisit tespit edilmiştir. En fazla gelişim bozucu pestisit kalıntısı armut ve üzüm örneklerinden tespit edilmiştir. Bu örneklerin %90’ında üreme sağlığını bozucu ve gelişimi engelleyici en az bir pestisit kalıntısına rastlanmıştır. Kıvırcık marul örneklerinde üreme sağlığını olumsuz etkileyen veya gelişim bozucu pestisit kalıntısına rastlanmamıştır.
PFAS İçeren Pestisitler ve Çocuk Sağlığı Riski
Greenpeace tarafından hazırlanan raporda, son yıllarda özellikle çocuk sağlığı açısından tehlike oluşturduğu tartışılan PFAS içeren pestisitler üzerine de analiz yapılmıştır. PFAS (kalıcı kimyasal maddeler), doğada çözünmeyen ve vücutta birikerek toksik etki gösteren maddelerdir.
- Yapılan analizlerde Türkiye’de kullanılan pestisitlerin 75’inde PFAS tespit edilmiştir.
- 155 gıda örneğinin 67’sinde PFAS içeren pestisit kalıntısı belirlenmiştir.
- Bu örneklerin %27’sinde tek, %16’sında ise birden fazla PFAS içeren pestisit bulunmuştur.
PFAS’lı pestisit içeren gıdaların miktarının fazla olması, bu maddelere maruz kalma riskini de artırmaktadır. Aynı zamanda:
- Tespit edilen pestisitlerin %33’ü arılara,
- %21,3’ü sucul canlılara zarar vermektedir.
Çözüm Önerileri
Pestisitlerin yol açabileceği sağlık sorunlarını önlemek için uygulanabilecek bazı temel çözüm önerileri şunlardır:
- Organik ve ekolojik tarım yöntemlerinin teşvik edilmesi, pestisit kullanımının azaltılması ya da tamamen ortadan kaldırılması adına en etkili yoldur.
- Tarımsal üretimde tehlikeli pestisitlerin kullanımından kaçınılması, halk sağlığını korumak açısından kritik öneme sahiptir.
- Kamusal önlemlerin titizlikle uygulanması, pestisitlerin olumsuz etkilerini azaltacaktır.
- Halkın bilgiye erişim hakkı korunmalı, çözüm politikalarına katılımları desteklenmelidir.
- Pestisitlerin insan ve çevre sağlığı üzerindeki etkileri, daha açık ve anlaşılır bir dille topluma anlatılmalıdır.
- Tarım ilaçlarını azaltmak veya engellemek amacıyla yapılacak olan kamusal programlara toplumun her kesiminden katılım sağlanmalıdır.
- Bu süreçte ilgili kurumların şeffaf, kapsayıcı ve güncel bilgi paylaşımı, pestisit kullanımının azalmasına katkı sağlayacaktır.
Kaynakça:
Şık, Bülent. “Pestisitler Ve Çocuklar Çoklu Kalıntı, PFAS ve Gelişimsel Toksisite”. Greenpeace Türkiye, 2025. https://www.greenpeace.org/static/planet4-turkey-stateless/2025/04/39ff75cd-pestisitler-ve-cocuklar_2.pdf.
Meraklısına
