Gıda endüstrisinin gelişen teknolojiyle ilerleyişi, gıdaların üretimine, teslimatına ve hatta diyete yeni bir boyut kazandırır. 2040 yılına kadar yapay zeka teknolojisiyle bireyin tamamen kişisel ihtiyaçlarına özel diyet uygulanmasıyla Megan diyet (Meganizm) önemli hale gelecektir.
Meganizm ve Megan Diyet Nedir?
Gelişen teknolojinin beraberinde getirdiği yenilikler gıda sektörünü de etkisi altına almaktadır. 2040 yılına doğru yapay zekadaki gelişmeler aşırı-kişiselleştirilmiş diyetlerin ve yemeklerin normalleşmesini hızlandırabilir. Küresel kişiselleştirilmiş beslenme pazarının 2021 yılındaki 14.6 milyar dolar değerinin 2030’a kadar 37.3 milyar dolara yükselmesi ve %11.48’lik bileşik büyüme göstermesi beklenir. Dijital yayıncılar müşterilerin ne satın alma ve izleme gibi isteklerini öngörmek üzere araçlardan/veri analizlerinden yararlanır. Benzer olarak bu teknoloji ile kişiye özel yemek hizmetlerinin de insanların diyet ihtiyaçlarını tahmin etmesi muhtemeldir.
Gelecekteki Atıştırmalıklara yönelik 2040 yılı raporunda yeni bir terim olan yapay zeka destekli Me-ganizm (Me-gan diyet) geçmektedir. Bu diyette yapay zeka; müşterilerin zihinsel, fiziksel, sosyal ve çevresel ihtiyaçlarına yönelik tamamen kişiselleştirilmiş yemekleri tüketmelerine yardımcı olur.
Örnek verecek olursak, sanal gerçeklikle (meta-verse) bir restorana gittiğinizi hayal edin. Yemeğinizin lezzetini yoğun bir şekilde hissedeceğiniz doğal ortam simülasyonlarıyla birleşmiş özel kabinlerde yemek yiyorsunuz. Böylece doğa simülasyonlarında (orman veya bulutlu gökyüzü) yemeğin görünümüne, sesine ve tadına yoğunlaşarak megan oluyorsunuz. Aynı zamanda biyolojik, fiziksel ve zihinsel ihtiyaçlarınız doğrultusunda şekillenen meganizm diyetlerinin de tadına varıyorsunuz.
Potansiyel Kullanım Araçları
Kişisel Yapay Zekalar
Önümüzdeki yıllarda insanların vücutlarını ve zihinlerini geliştirmek, sağlıklı ve formda kalmak için ne yemeleri ve yapmaları konusunda bilgi talepleri artacaktır. Bunun karşılanması insanlara özel diyetler öneren kişisel yapay zekalar ile muhtemeldir. Kişisel yapay zeka, kişi zihninin dijital bir şekli olacaktır. Kişisel bilgi ve tecrübelere dayalı daima öğrenerek kişiye özgü bir kişilik ve tarz oluşturacaktır. Böylece bireyin geçmişteki ve potansiyel gelecek diyetinin birçok unsuru daha iyi anlaşılarak me-gan diyet oluşturulacaktır. Örneğin; kişinin gece nasıl uyuduğunu, kalp ritmini, stres durumunu ve aylık hormon döngüsünü bilecektir.
Yemek teslimatı yapan şirketler kişinin fizyolojik ve psikolojik durumu üzerinden kişiye özel yemek sunacaktır. Bunun için tüketicinin kişisel yapay zekasıyla senkronize yapay zeka menüleri (AI Me-nus) daha fazla öne çıkacaktır. Dahası bir topluluğun yemek yediği restoranda şef, her birinin kişisel yapay zekalarına göre yemeğin malzemesinin tadını, besin değerini veya sürdürülebilirliğini uyarlacaktır. Maratona hazırlanan veya öğrenmeyi geliştirenlere yönelik kişisel diyetler sunmak da diğer örneklerdir.
Akıllı Gözlükler
Artırılmış gerçeklik (AR) teknolojisiyle birleşen akıllı gözlüklerle insanlar, ellerini kullanmadan ses kontrolüyle internete erişerek karşısındaki gıdanın kalitesi, besin değeri ve sürdürülebilirliği hakkında güncel bilgileri öğrenebilir. Bunun yanında örneğin sebze sevmeyen biriyseniz sanal gerçeklik (VR) ve AR gözlüklerinizi taktığınızda çikolata/ şeker gibi hoşlandığınız şeyleri yediğinizi algılayabilirsiniz. Konuyla ilgili İstanbul Teknik Üniversitesi Gıda Mühendisliğindeki araştırmacılar “Eataverse” projesiyle sanal beslenmeyi (meta-nutrition) mümkün kılmaya çalışmaktadır. “Beyin dalgalarını kullanarak metaverse ortamında kendimizi yemek yediğimize inandırabilir miyiz?”. “Bu sayede normal hayatta daha sağlıklı beslenmemizi sağlar mıyız?” sorularına yanıt aramaktadırlar. Bu çalışmada Eataverse VR gözlüğündeki sensör sayesinde tokluk hissettirecek sinyallerin tüketicilere verilmesi planlanıyor. Ayrıca bu gözlükle beraber koku kartuşu ve besin değeri olan hapların da kullanımı amaçlanıyor.
Akıllı Mutfak Cihazları
Yapay zeka destekli akıllı mutfak cihazları en uygun yemek planını oluşturarak insanların doğru malzemeleri sipariş etmelerine ve yemekleri pişirmelerine yardımcıdır. Örneğin yapay zeka teknolojisi tüketicilerin her seferinde istedikleri tat, renk ve sıcaklığa göre mükemmel çay yapmalarına olanak tanır.
3 ve 4 Boyutlu (3D ve 4D) Baskı
3D ve 4D gıda baskı teknolojileri gıdanın üretiminde ve tüketiminde son zamanlarda çığır açan yenilikler olarak ortaya çıkmıştır. Bu baskılar gıdanın görünüşünü ve fonksiyonelliği dışında gıdanın üretimi ve sürdürülebilirliğindeki zorlukları da ele alıyor. Örneğin 3D baskı teknolojisi bireylerin diyetlerindeki besinleri kontrol etmeye olanak tanır. Örneğin özel diyet ihtiyacı (diyabet veya gıda alerjileri gibi) olan kişilere yönelik besin içeren me-gan diyet oluşturabilir. Özellikle kişisel yapay zekamız, yaşamımıza ve beslenmemize yönelik tüm verilerimizi tanımladığında 3D baskının porsiyon boyutu oldukça ilginç olacaktır. Örneğin, yüksek bitkisel proteinler ve vitaminler içeren yiyecekler otomatik porsiyonlanarak tabağın dolması önlenecektir.
4D baskı ise 3D baskının uzantısı olup uyarana duyarlı yeni bir katkı maddesi üretim yöntemidir. 4D baskının mürekkebindeki duyarlı katkılar, 3D gıdanın ısıya veya diğer dış etkilerine bağlı kendiliğinden değişir. Bu baskıda kullanılan birkaç uyarana duyarlı bileşenler olan antosiyanin, vanilin ve kurkumin pH değişimiyle renk değiştirir. Sonuç olarak bu baskı, gıda baskısına bir yenilik katmanı ekleyerek etkileşimli ve uyarlanabilir gıdanın üretimini sağlar.
Nefes Tayin Cihazı
Etkinleştirilmesi beklenen bir diğer uygulama ise insanların nefeslerini analiz eden cihazlar ile diyetlerinin kişiselleştirilmesidir. Çeşitli hassas sensörler içeren bu cihaza verilen nefesteki bileşikler, hastalığın erken teşhisi hakkında bilgi verir. Sensör nefesteki aseton, hidrojen sülfür, amonyak ve toluenin tespitini yapar. Sırayla diyabet, ağız kokusu, böbrek yetmezliği ve akciğer kanserini değerlendirir. Böylece en uygun kişisel sağlık ve refahı sağlamada hangi yiyecekleri yememiz konusunda detaylı fikir verecektir. Dahası bu bireysel diyetlerin; bireylerin ruh hallerini, kilolarını ve uzun yaşamlarını daha iyi etkilemesi muhtemeldir. Bunun yanında hastalıkların ve/veya kötü beslenmenin erken tespitinde akıllı tuvalete ve tartıya da ihtiyaç olacaktır.
Bazı Avantajları
- Günümüzde yemek satış uygulamalarının birçoğu tüketici tercihlerini yeterince tanıyacak şekilde iletişim kurmuyor. Bu anlamda gelişen teknoloji tüketiciye yönelik diyet uygulamasında fırsat oluşturur. Örneğin yüksek kalorili öğle yemeği yiyen bir kişinin akşam yemeğindeki 450 kalori açığı var diyelim. Ancak daha fazla karbonhidrata ihtiyacı yok. Böylece kişiye özel diyet, kişinin günlük besin değerini karşılamak üzere bir yemek önerir.
- Yemekler sadece tat olarak tercih edilmenin ötesinde geçer.
- Yapay zeka destekli market, müşterilerin yaşam tecrübelerine, ekolojik ve toplumsal faktörlere göre sepetlerini şekillendirir. Böylece oluşturulan kişiye özel ürünler gıda israfının azalmasına yardım eder.
- İnsanlar kendileriyle aynı genetik yapıdaki simülasyonlarında uzun süre farklı beslenme tercihlerinin sonuçlarını görebilirler. Örneğin vegan diyetle 10-20 yıl beslenmede vücudun nasıl görüneceğini ve tepki vereceğini öngörmek muhtemeldir. Ayrıca sağlığının nasıl olacağını da kontrol edebilir.
Bazı Zorlukları
- Geleneksel gıda üretimlerine kıyasla nispeten daha yüksek ekipman ve malzeme maliyetleri vardır.
- 3D ve 4D baskıları gibi teknolojileri etkili olarak kullanmak için uzmanlaşmış beceri ve bilgi gerektirir.
- Gıda güvenliği standartlarını karşıladığından emin olmak için gerekli hususları araştırmak gereklidir.
Sonuç
2040 yılına doğru insanların kişiye özel diyet önerileri almak için teknolojileri kullanma potansiyeli artacaktır. Yapay zeka teknolojisinin evrimleşmesi kişiye özel diyet deneyimlerinde yeni bir dönemin habercisidir. Dahası yapay zeka teknolojisi ile desteklenen ve aşırı kişiselleştirilen Megan diyeti (Meganizm) yaygınlaşacaktır. Kişisel yapay zekalar sayesinde bireylerin düzenli olarak kullandıkları alanlardan (çalışma, spor veya uyuma) veri toplanır. Böylelikle kişilerin yediği yemekleri aşırı kişiselleştirmek için büyük fırsat sunar. Sonuç olarak müşteriler, uygun fiyata, lezzetli ve besleyici olmasının yanı sıra sürdürülebilir kaynaklı yiyecekleri seçme tercihinde olabileceklerdir.
Meraklısına;
Gıda Trendleri: Beslenme Alışkanlığımız 2025’te Değişecek Mi?
Gıda ve Metaverse: Eataverse [İTÜLÜ Bilim İnsanlarından Tarihi Proje]
Dinlediğiniz Müzikler Yediklerinizi Etkiliyor!
2025’te Türkiye’de Gıda Sektörünü Buluşturacak Fuarlar
Kaynaklar
Angel Tesorero, 2023, Future of dining: Is UAE ready for 3D-printed snacks and VR dinner parties?, Erişim: 01.03.2025.
Anonim, 2023, The culinary revolution: New-age technologies in the food industry, Erişim: 28.02.2025.
Anonim, 2023, Snack to the future, Erişim: 24.02.2025.
Navaf, M., Sunooj, K. V., Aaliya, B., Akhila, P. P., Sudheesh, C., Mir, S. A., & George, J. (2022). 4D printing: A new approach for food printing; effect of various stimuli on 4D printed food properties. A comprehensive review. Applied Food Research, 2(2), 100150.
Selvakumar, P., Shaikh, M. A., Kuchipudi, J. D., & Manjunath, T. C. (2025). 3D/4D Printed Food. In Food in the Metaverse and Web 3.0 Era: Intersecting Food, Technology, and Culture (pp. 19-38). IGI Global Scientific Publishing.
