Tarım ilaçları veya pestisitler zararlıları, zararlı mantarları, zararlı böcekleri ve zararlı otları kontrol altına almak için kullanılan kimyasal bileşiklerdir. Tarımda, üretimi ve kaliteyi arttırmak ürün kayıplarını azaltmak amacıyla kullanılmaktadırlar.
Çok düşük miktarlarda olsa bile pestisitlerin sık kullanılması insan ve hayvan sağlığını olumsuz etkilemekle kalmayıp çevre sağlığı konusunda da ciddi problemlere yol açmaktadır (Fazeli-Nasab vd., 2022).
Pestisit İnsan Sağlığına Etkileri
Pestisit İnsan Sağlığına EtkileriPestisitlerin kullanıldıkları mahsuller üzerinde kalıntı bırakmaları insan sağlığı üzerinde sayılabilecek birçok olumsuz etkiye sebep olmaktadır. Pestisit kalıntılarının çocuklar ve yetişkinler üzerindeki etkileri farklı olabilmektedir. Kullanılan pestisitin miktarı ve kullanım sıklığı da gözlemlenen belirtilerde farklılık göstermektedir (Akdoğan, Divrili ve Elçili, 2012).
Pestisitlere uzun süreli maruziyet sonucunda kanser, nörolojik bozukluklar, üreme sorunları, bağışıklık ve solunum yolu rahatsızlıkları ortaya çıkabilmektedir. Pestisitlerin sebep olabileceği bu hastalıklar sebebiyle gıdalarımızda ve çevrede bırakılan pestisit kalıntıları sürekli olarak takip edilmeli ve özellkle yasal sınırlamalara uyulmalıdır (Fazeli-Nasab vd., 2022).
Pestisitlerin En Fazla Bulunduğu Gıdalar
Çevre Çalışma Grubu (EWG), en fazla pestisit kalıntısının bulunduğu gıdaların yer aldığı yıllık liste yayınlamaktadır. Yayınlanan bu listeye göre 2024 yılında pestisit kalıntısını en fazla barındıran on iki sebze ve meyve kirli düzine olarak adlandırılmaktadır. Bu listede çilek, ıspanak, kara lahana, üzüm, şeftali, armut, nektarin, elma, dolmalık ve acı biberler, kiraz, yaban mersini, taze fasulye yer almıştır (https://www.ewg.org/foodnews/dirty-dozen.php, 2024).
Pestisit Kalıntılarını Nasıl Azaltabiliriz?
Pestisit kalıntılarını gıdalarımızdan uzaklaştırmak amacıyla kullanacağımız hiçbir yöntem %100 etkili olamamaktadır. FDA ve EPA’nın belirlemiş olduğu kalıntı seviyelerine getirebilmemiz yeterli görülmektedir. Öncelikli olarak uygulayacağımız işlem yıkama olmalıdır. Yıkama gıda yüzeyinde bulunan mikroorganizma ve pestisitleri azaltmak için faydalı olabilmektedir. Tüketeceğimiz gıdaların mevzuata uygun olması gerekmektedir.
FDA gıdaları tüketirken pestisitlerden korunabilmemiz için bazı önerilerde bulunmuştur.
Pestisitleri gıdalarımızdan uzaklaştırmak amacıyla uygulanabilecek bazı yöntemlerin yapılan çalışmalar ile fayda sağlayabileceği belirtilmiştir.
Yıkama
- Meyve ve sebzeleri kabuğunu yemeyi planlamasak bile yıkamamız gerekmektedir.
- Taze meyve ve sebzelere dokunmadan önce ve sonra ellerimizi sabunlu suyla yıkamalıyız.
- Meyveleri ve sebzeleri akan suyun altında yıkamak suyun içerisinde bekletmekten daha fazla fayda sağlamaktadır.
- FDA meyve ve sebzeleri sabun, deterjan gibi ticari ürünlerle yıkanması önermemektedir. Gıdaların temizlenmesinde bu ürünlerin tek başına kullanılmasının daha fazla etki sağladığı kanıtlanmamıştır. Özellikle gıda yüzeyindeki geçirgen yapıların bu kimyasalları içeri çekebileceği dikkate alınmalıdır.
- Ayrıca sert yüzeye sahip ürünleri fırçalayarak yıkamak, yumuşak yüzeye sahip ürünleri ise akan su altında ovalayarak yıkamak pestisitleri uzaklaştırmak konusunda etkili olmaktadır.
Soyma
- Marul ve lahana gibi ürünlerin dış yapraklarını atmak ve soyulabilecek şeftali ve armut gibi gıdaları soyduktan sonra tüketmek yapılabilecekler arasında yer almaktadır (https://npic.orst.edu/faq/fruitwash.html, 2023).
Ozon ile Yıkama
- Profesyonel bir yöntem olan ozon ile yıkama işleminin meyve ve sebzelerin yıkanmasında gaz olarak ya da sıvı içerisine eklenerek pestisit miktarını azaltmakta oldukça etkili olduğu görülmüştür.
Isıl İşlem Uygulama
- Gıdalarda uygulanan ısıl işlemler pestisit kalıntılarının azaltılmasında önemli bir etkiye sahiptir. Pişirme, kaynatma, buharlama ve kızartma işlemi uygulanan sebze ve meyveler incelendiğinde sınuç olarak pestisit kalıntılarında azalma olduğu görülmüştür.
- Özellikle geleneksel bir gıda muhafaza yöntemi olan kurutmanın yapılan çalışmalarda pestisit miktarını azalttığı gözlemlenmiştir.
Dondurma
- Gıdalarımızı korumak için kullandığımız en yaygın yöntemlerden biri de dondurma yöntemidir. Özellikle bu yöntem ile yapılan çalışmalarda pestisit miktarında azalma sağladığını göstermiştir.
Ultrasonik İşlem
Ultrasonik işlemler gıdalarda fiziksel olarak titreşim sağlayarak kalıntıları gıda yüzeyinden uzaklaştırmaktadır. Profesyonel bir yöntem olan ultrasonik temizleme işlemi profesyonel çalışmalarda kullanılmaktadır (Acoğlu, Ömeroğlu ve Çopur, 2018).
Kaynakça
- Fazeli-Nasab, B., Shahraki-Mojahed, L., Beigomi, Z., Beigomi, M. ve Pahlavan, A. (2022). Sebze Gıdalarındaki Pestisit Kalıntılarının Hızlı Tespiti Yöntemleri. Kimyasal Metodolojiler, 6(1), 24-40.
- Akdoğan, Ü. Divrikli, L. Elçi. (2012). Pestisitlerin Önemi ve Ekosisteme Etkileri. Akademik Gıda, 10(1), 125-132.
- https://www.ewg.org/foodnews/dirty-dozen.php.
- https://npic.orst.edu/faq/fruitwash.html.
- Acoğlu, B., Yolcı Ömeroğlu, P. Ve Çopur, Ö.U. (2018). Gıda İşleme Süreçlerinin Pestisit Kalıntıları Üzerine Etkisi ve İşleme Faktörleri. Gıda ve Yem Bilimi Teknoloji Dergisi, (19), 42-54.
Meraklısına
Gıda Savunması: Kasıtlı Tehditlere Karşı Gıda Güvenliğinin Önemi
