Gıda etiketi okuryazarlığı , kalori alımı gibi sağlıklı gıda ile ilgili kararlara yol açan gıda etiketlerinden beslenme bilgilerini alma, işleme ve anlama yeteneğidir.[1]

Etiket Okuryazarlığı Nedir?

Günlük hayatımızda birçok paketli gıda tüketiyoruz. Bu gıda ambalajlarının üzerinde bulunan etiket açıklamaları, satın alacağınız ürünler hakkında bilgilendirmektedir.

Etiket okur-yazarlığı, üreticinin yasal yükümlülüklerine uyduğunu izlemek amacıyla tüketicilerin etikette yazılanları anlayabilme ve bunların sağlığa etkilerinin farkında olmasıdır. Yani, etiket okuryazarlığının ilk amacı incelenecek olan gıdayı daha iyi tanımaktır.

Gıda etiketleri ilk defa 1940 yılında ABD’de diyet amaçlı satılan ürünlerde kullanılmaya başlandı.[2]

Gıdaların Etiketlenmesi Neden Önemlidir ?

Gıda etiketlerini okumak, alışveriş yaparken daha doğru ve sağlıklı seçimler yapmanıza yardımcı olabilir. Çünkü size alacağınız gıda ile ilgili beslenme gerçeklerini söyler.

Gıda etiketleri yasal bir zorunluluktur ve birçok nedenden dolayı da önemlidir. Örneğin; tüketicilerin satın alacakları gıdalar hakkında bilinçli seçimler yapmalarına, bunları güvenle kullanmalarına ve saklamalarına yardımcı olur.

Gıda etiketi okuryazarlık seviyelerinin tespiti için bir araştırma yapılmış ve bu araştırma verilerine göre genç tüketicilerin en çok katkı maddelerine (%60,6) önem verdikleri fakat bu konudaki gıda okuryazarlık seviyelerinin düşük olduğu (%32,2) ortaya çıkmıştır. Bu verilere bakarak tüketicileri bilinçlendirmek çok önemlidir.

Şimdi ise bazı gıda etiketi okuryazarlığını geliştirme yollarına bakacağız.

Okuryazarlığınızı Geliştirmenin Yolları

Gıda etiketlerini nasıl okuyacağınızı bilmek, gıda alerjenlerini tanımlamanıza, özel muhafaza ve/veya kullanım koşullarını bilmenize ve gıdanın ‘içindekiler’ kısmını öğrenmenize yardımcı olur.

• Alerjenleri Tanımlamayı Öğrenin

Gıda alerjileri vücudun bağışıklık sistemini aşırı şekilde uyarması sonucu ortaya çıkar. Bu yüzden, alerji sorununu önlemenin en etkili yolu, soruna neden olan gıdalardan uzak durmaktır. Bunun için her alışveriş yapıldığında (malzemeler ve üretim süreçleri değişebileceğinden) gıdaların etiketlerinin dikkatli bir şekilde incelenmesi gerekmektedir. Her ne kadar alerjen maddeler kalın puntolarla yazılıyor olsa da tekrardan okumak faydalı olacaktır.

• Özel muhafaza ve/veya kullanım koşulları

Öncellikle etiketlerde STT (Son Tüketim Tarihi) ve TETT (Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi)’ni  incelemeyi unutmayın. Ayrıca etiketlerde ürünlerin açıldıktan sonraki raf ömürleri ve muhafaza şekilleri de yer almaktadır. Özellikle pastörizasyon, sterilizasyon gibi ısıl işlem görmüş gıdaların raf ömürlerine bakıp ona göre tüketmeliyiz. Ne yazık ki her 10 kişiden 8’i STT/TETT arasındaki farkı bilmediğinden gıdayı çöpe atmaktadır.

FDA ‘ya göre, tarihi geçmiş etiketleme, tüketici gıda atıklarının tahmini olarak %20’sini oluşturuyor.[3]

• İçindekiler bilgilerini inceleyin

Gıdanın etiketinde yer alan içindekiler kısmı besin içeriği hakkında bize bilgi verir. Ayrıca yasal mevzuata göre “bileşenler listesi, “bileşenler” veya “içindekiler” başlığıyla ya da bu kelimeleri içeren uygun bir başlıkla verilir. Gıdanın bütün bileşenleri, üretim sırasında kullanıldıkları miktarlara göre çoktan aza doğru sıralanır.

MERAKLISINA:

Gıda Etiketinde Bulunması Zorunlu Bilgiler Nelerdir?

KAYNAKÇA

[1] Viola GCV, Bianchi F, Croce E, Ceretti E (2016) are food labels effective as a means of health prevention? J Public Health Res 5(3):768.  https://doi.org/10.4081/jphr.2016.768

[2] Kizgin, Yildiray & Tuncer, Bekir. (2020). TÜRK GIDA KODEKSİNE GÖRE GIDA ETİKETİ OKURYAZARLIĞININ BELİRLENMESİ: GENÇ TÜKETİCİLER ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA. Business & Management Studies: An International Journal. 8. 1849-1865. 10.15295/bmij.v8i2.1471.

[3] https://www.fda.gov/food/consumers/how-cut-food-waste-and-maintain-food-safety