Menengiç Kahvesi, 2020 yılında Gaziantep Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılan başvuru sonucu menşe adıyla Coğrafi İşaret tescili almıştır [1].
Gaziantep’in menşe adıyla tescillenen 12 ürününden biri olan bu lezzet, 2 Aralık 2024 itibariyle AB’den de coğrafi işaret tescili alarak AB tescilli 29. ürünümüz oldu!
Böylece menengiç kahvesi, hem uluslararası alanda tanınır hale geldi hem de kültürel mirasın devamlılığını sağlamış oldu.
Menengiç Kahvesi Nedir?
Çedene kahvesi, melengiç, çöğre, çıtırık, veya bıttım gibi birçok farklı isimle anılan Menengiç Kahvesi aslında kahve değildir. Antep fıstığı türlerinden olan “Pistacia” cinsi bir ağacın meyvelerinden yapılır. Hazırlanışı Türk Kahvesi’ne benzediği için kahve olarak anılmaktadır. Ayrıca bu meyvenin çekirdeği kafein içermemektedir [2].
Menengiç meyvesi toplanıp kurutulduktan sonra kavrulup çekilerek kahve haline getirilir. Yağ oranı fazla olan bu kahve süt ile hazırlanarak pişirilmektedir [1].
Nasıl Hazırlanır?
- Bir cezveye kişi başı bir tatlı kaşığı menengiç kahvesi koyun.
- Ardından her bir tatlı kaşığı için bir fincan süt ekleyin.
- Sonrasında hazırlanan karışımı kısık ateşte karıştırarak pişirin.
- Köpük oluştuğunda ocaktan alarak sıcak servis yapın. Ayrıca isteğe bağlı olarak lokum vb. ile servis edebilirsiniz. AFİYET OLSUN!
Menengiç kahvesi hazırlarken genelde bakır cezve kullanılır. Kahve kendine özgü fıstık aromalı bir tada sahiptir ve yumuşak içimiyle diğer kahvelerden ayrılır.
Fonksiyonel Özellikleri ve Sağlığa Faydaları Nelerdir?
Menengiç ağacının meyveleri ham iken kırmızı, olgunken yeşil haldedir. Bu meyveler vitamince çok zengindir [2].
Dünyanın değişik yerlerinde menengiç ağacının farklı organlarından çok yönlü yararlanılmaktadır. Türkiye’de, arkeolojik bulgular menengiçin eski çağlardan beri gıda olarak kullanıldığını göstermiştir. Meyveler iştah açıcı olarak özel köy ekmeklerinde, kahve ve çay şeklinde tüketilmektedir. Ayrıca karın ağrısı, romatizma ve öksürükte kullanılmaktadır [5,6].
Menengiç ağacının meyveleri halk tarafından egzama tedavisinde; ayrıca astım, ishal, sarılık gibi istenmeyen sağlık problemlerinde tedavi amaçlı kullanılmaktadır. Ağaçtan elde edilen reçine, bazı mide rahatsızlıklarında ve antiseptik özelliğinden dolayı solunum sistemi kaynaklı rahatsızlıkları hafifletmede kullanılmaktadır [3].
Diyabet hastalığına karşı kullanıldığı da bilinmektedir [4]. Ayrıca bilimsel olarak ispatlanmamış olmasa da birçok hastalığa iyi geldiği (kronik mide ağrılarını giderici, idrar söktürücü özelliği, öksürüğün giderici ve yaraların iyileşmesini hızlandırıcı vb.) bilinir. Özellikle kışın soğuk günlerde tüketilen bir içecektir [7]. Dahası menengiç ağacının meyvelerinden; menengiç sabunu veya bıttım sabunu da üretilmektedir [2].
Menengiç kahvesinin AB’den coğrafi işaret tescili alması yöresel lezzetlerimizi dünya çapında tanıtmak adına önemli başarılardan biri olmuştur. Böylece bu başarı yerel ekonomimizin güçlenmesine de katkı sağlayacaktır.
Eğer coğrafi işaret tescilli ürünlerimiz hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz AB Onaylı Coğrafi İşaretli Milli Ürünlerimiz adlı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
Ayrıca Meraklısına;
Kahve Çeşitlerinin Farkı Nedir?
Kaynakça
[1] Karahan, S., Uzun, G., & Uca, S. (2023). Gaziantep Yöresel Lezzetleri İle İlgili YouTube Videolarının İçerik Analizi. Journal of Tourism Intelligence and Smartness, 6(1), 1-16.
[2] Çağran, F. (2007). ICP- OES ile Menengiç ve Ürünlerinde Metal ve Yarı Metallerin Tayini, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 3-5.
[3] Geçgel, Ü., Arıcı, M., 2008. Çıtlık (Pistacia terebinthus L.) Çeşitlerinin Bazı Fizikokimyasal Özellikleri ile Yağ Asitleri Kompozisyonunun Belirlenmesi. Türkiye 10. Gıda Kongresi; 21-23 Mayıs 2008, Erzurum, Bildiriler Kitabı:301-304.
[4] Arıtuluk, Z.C., Ezer, N., 2012. Halk Arasında Diyabete Karşı Kullanılan Bitkiler (Türkiye)-II. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 32, 2: 179-208.
[5] Baytop,T. “Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi”. İstanbul Üniv. Yay. No.3255. İstanbul, (1984).
[6] Walheim,L. “Western Fruit and Nuts”. HP Books, Inc. p.166 (1981).
[7] Tiryaki, G.Y., Ak, F., 2009. Elazığ İli Yöresel Tatlarımız: Çedene Kahvesi. II. Geleneksel Gıdalar Sempozyumu (27-29 Mayıs 2009, Van), Bildiriler Kitabı: 593-594.
[8] ÖZÇELİK, M. M. (2016). Bitkisel kaynaklı bazı fonksiyonel gıdalar. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 9(1), 57-68.
[9] MALKOÇOĞLU, T., & YÜCE, H. G. TÜRK KAHVESİ VE TÜRK TOPLUMUNDA KAHVEHANE KÜLTÜRÜ. TAM METİN BİLDİRİ KİTABI, 22.
