Şeftali sakızı, şeftali veya Çin yabani şeftali ağaçlarının salgıladıkları reçinelerden elde edilir. Şeftali endüstrisinin ana yan ürünlerinden birisidir. İçerdiği bileşenler, kullanım alanları ve sağlığa etkileriyle şeftali sakızının merak edilenlerini yazının devamında okuyabilirsiniz.
Şeftali Sakızı (Gum) Nedir?
Şeftali ağacı (Prunus persica) mekanik yaralanma veya enfeksiyon gibi dış stres faktörlerine maruz kalabilir. Böylece iç dokusundan enfekte dokunun yüzeyini örtmek ve ağaca mikroorganizmaların yayılmasını önlemek üzere reçine salgılar. Ancak detaylı oluşum mekanizması henüz netliğe kavuşmamıştır. Bu reçine sertleştiğinde kahverengi sarı renkli (kehribar) kristal benzeri görünüm alır. Ayrıca bu reçine şeftali sakızı olarak da bilinir. Genellikle bu haliyle hamdır, çok sert ve yarı saydamdır.
Dünya genelinde şeftali ağaçlarına sık rastlanır. Bu yüzden doğal şeftali sakızı kaynak olarak oldukça zengindir. Çin, dünya genelinde şeftali üretiminin en yüksek olduğu bir ülkedir. Örneğin Çin’de yılda şeftali sakızı üretimi 10 milyar tona varmaktadır. Farmasötikten gıdaya, adsorbanlar, fonksiyonel karbon malzemeleri, bağlayıcılar ve jel malzemeleri gibi geniş kullanım alanına sahiptir. Fakat şimdiye kadar bu sakızın az bir kısmı değerlendirilmiştir. Bu nedenle önemli bir kısmı atılmaktadır.
Bileşimi
Şeftali sakızı genel olarak %80-85 polisakkarit, %2-12 nem, %0.3-4 kül, %0.2-2 protein ve eser miktarda polifenol bileşenler ve inorganik elementler içerir. (%, ağırlık olarak). Polisakkaritleri asidik arabinogalaktanlardır. Ana monosakkarit bileşimini arabinoz (∼%50), galaktoz (∼%37) ve üronik asit (%13-14) oluşturur. Suda kolayca çözünmez. Ayrıca bu sakızın polisakkaritlerinin kullanımı sürdürülebilirliği sağlamak üzere sentetik malzemelere alternatif olarak artmaktadır.
Sağlığa Faydaları
Şeftali sakızı geleneksel Çin tıbbında diyabet, hemoliz, dizanteri, stres ve bağırsak hastalıkları gibi çeşitli hastalıkların tedavisinde uzun süredir kullanılmaktadır. Dahası çalışmalar antitümör, yaşlanma karşıtı, kan lipidini ve şekerini düşürücü, bağışıklığı güçlendirici, antioksidan, antibakteriyel ve antikanser gibi özellikler sergilediğini göstermiştir. Bu konuda sağlık uzmanınıza danışmanız gerektiğini unutmayınız.
Gıdalarda Kullanımı
Şeftali sakızı, şeftali endüstrisinin ana yan ürünlerinden birisidir. Gıda endüstrisinde enkapsülasyon, koyulaştırıcı, emülgatör, stabilizatör ve yenilebilir film gibi çeşitli kullanım potansiyeli gösterir. Ayıca arap zamkına göre daha iyi bir emülsiyon kapasitesine ve stabilitene sahiptir. Ayrıca daha ucuzdur. Böylece gıda endüstrisinde arap zamkının yerine tamamen/kısmen alternatif bir ürün potansiyeline sahiptir.
Ortam sıcaklığında zayıf çözünürlüğe sahiptir. Bu durum endüstriyel kullanımını önemli şekilde kısıtlar. Bu nedenle işlemlerden geçmesi gerekir. Ticari şeftali sakızı eldesinde; renk giderilir, safsızlıklar uzaklaştırılır ve polisakkarit moleküllerine ayrıştırılarak saflaştırma uygulanır.
Bu ürünü kurutulmuş olarak aktarlardan alabilirsiniz. Evde tüketimi için 24 saat suda beklettikten sonra süzmelisiniz. Ardından jöle benzeri yapıya dönüşen bu ürünü doğrudan veya içecekleriniz, çorbalarınız, tatlılarınız gibi yiyeceklerinize pişerken ekleyerek tüketebilirsiniz.
Sonuç olarak;
Şeftali sakızı bileşimi ve fonksiyonuyla ön plana çıkan bir yan üründür. Birçok alanda kullanımı mevcuttur. Ancak yeterince değerlendirilememesi, atık olarak ekolojik ve ekonomik açıdan zorluklar oluşturur. Böylece bu yan ürünün kullanımını artırmak üzere çalışmaların artırılması sürdürülebilirlik ve ileri dönüşüm açısından oldukça faydalı bir girişim olacaktır.
Meraklısına;
Jelibon Değil Jelly! Nasıl Üretilir?
Gıda Trendleri: Beslenme Alışkanlığımız 2025’te Değişecek Mi?
Kaynaklar
Xu, B., Sun, P., Lu, J., Wang, Y., Lin, X., Chen, C., … & Feng, T. (2025). Studies of peach gum polysaccharide on gut microbiota in vitro fermentation by human feces. Journal of Future Foods, 5(1), 79-87.
Michelin Guide.(2018). Ingredient: Peach Gum. https://guide.michelin.com/sg/en/article/wellness/the-asian-secret-to-beautiful-skin-peach-gum. Erişim Tarihi: 16.07.2025.
Wei, C., Zhang, Y., Zhang, H., Li, J., Tao, W., Linhardt, R. J., … & Ye, X. (2019). Physicochemical properties and conformations of water-soluble peach gums via different preparation methods. Food Hydrocolloids, 95, 571-579.
Zeng, S., Long, J., Sun, J., Wang, G., & Zhou, L. (2022). A review on peach gum polysaccharide: Hydrolysis, structure, properties and applications. Carbohydrate Polymers, 279, 119015.
